گزارش جلسه دفاع پایان‌نامه سرکار خانم مریم پناهی
۳ خرداد ۱۴۰۳
به حول و قوه الهی جلسه دفاع پایان‌نامه سرکار خانم مریم پناهی، مقطع کارشناسی‌ارشد، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری اسلام سه‌شنبه ۰۱ خرداد ۱۴۰۳ ساعت ۹ صبح در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع پایان‌نامه: چیستی، دلایل و کاربست‌های تجسم اعمال از دیدگاه علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی.
استاد راهنما: جناب آقای دکتر غلامحسین گرامی.
استاد مشاور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر امامی‌نیا.
استاد داور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید اباذر نبویان.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از پایان‌نامه پرداخت.
در ادامه داوران محترم نظراتشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت گردید و با تشکر دانشجو از اساتید جلسه به اتمام رسید.
چکیده پایان‌نامه
هدف از این پژوهش چیستی، دلایل و کاربست‌های تجسم اعمال از دیدگاه علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی بوده است. روش انجام پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا، توصیفی بوده است. نتایج نشان داده است که طباطبایی با آنکه از طرفداران تجسم اعمال است، در پاسخ به چرایی عذاب، راهی دیگر جدای از تلازم و عینیت عمل با کیفر را پیموده است. طباطبایی معتقد است در اوامر و نواهى عقلایى، یعنى همان قوانین دائر بین عقلا، غرض عقلا از ترتیب آثار حسنه یا آثار سیئه بر اعمالی خاص، به کار بردن حیلهای است براى وادار کردن مردم در عمل به آن قوانین و تحذیر از مخالفت با آن قوانین. در این موارد رابطه میان عمل و جزا رابطهای جعلى و قراردادى است، که خود اجتماع یا زمامداران، آن را وضع کردهاند، و داعی ایشان در این وضع و قرارداد، حاجت شدیدى بوده که به اجرای قوانین مذکور داشتهاند؛ تا با وجود این نظامِ کیفر و پاداش، از اختلال نظام جلوگیرى به عمل آورند، و لذا هر وقت از عمل به قوانین بىنیاز شوند و دیگر به آن قوانین احتیاجى نبینند در وفاى به قراردادهاى خود، یعنى دادن پاداش و کیفر، سهلانگارى مىکنند. همچنین شدت و ضعف کیفرها به حسب اختلاف نیازمندی به قوانین و عمل به آن مختلف مىشود، به این معنا که هر وقت نیاز به اجرای قوانین زیاد شود پاداش و کیفرها نیز به همان نسبت شدت مىیابد و هر گاه احتیاج کمتر شود پاداش و کیفر نیز کمتر مىشود طباطبایی چنین نتیجه می‌گیرد که در افعال خداوند نه باید چون و چرا کرد، و نه از علت خارجى آن پرسید. چون غیر از خود خداوند، علت دیگرى براى افعال الاهی وجود ندارد تا وى را در فعلش مساعدت کند. همچنین نباید از اصلى کلى و عقلى جست‌وجو کرد تا مصحح و مجوز فعل خدا باشد؛ چراکه اصول عقلى منتزع از فعل اوست نه جلوتر از فعل او. اما موافقان با تجسم اعمال خود بر دو گروه عمده تقسیم می‌شوند:گروهی که معتقدند تمام کیفرها و پاداش‌ها مخلوق نفس و روح انسانی است و این نفس انسان است که در آن جهان آنها را خلق می‌کند. ایشان معتقدند کردار نیک و بد در این جهان در نفس انسان، ملکاتی خوب و بد ایجاد می‌کند و این ملکات خمیره انسان و جزء ذات او محسوب می‌شود و هر ملکه‌ای متناسب با خویش صورتی از نعمت و نقمت می‌آفریند؛ همچنانی که انسان در این جهان متناسب ملکات و روحیات خود یک سلسله افکار و معانی را در ذهن خویش ترسیم می‌کند.گروه دیگر معتقدند پاداش‌ها و کیفرها، حقایق اعمال دنیوی ماست؛ هر کردار ما، یک صورت دنیوی دارد که ما آن را مشاهده می‌کنیم و یک صورت ملکوتی و اخروی دارد که هم‌اکنون در دل آن عمل نهفته است. روز رستاخیز پس از تحولات و تطوراتی که در آن رخ می‌دهد شکل دنیوی خود را از دست می‌دهد و با واقعیت اخروی خود جلوه می‌کند. جزای اعمال هر انسانی عین اعمال خود او خواهد بود. بنابراین، پاداش‌ها و کیفرها، نعمتها و نقمتها، بهشت و جهنم، حقیقت و چهره باطنى اعمال، صفات و عقاید انسان است.آیت‌الله جوادی آملی در مورد مشاهده عین عمل دنیوی در آخرت میگوید: «انسان هر عملی را که انجام داده، متن آن عمل را می‌بیند و عین آن عمل را مشاهده می‌کند، نه تنها به جزاء عمل میرسد، بلکه خود عمل را مییابد.» در مورد تشبیه و عمل بر مجاز آیات حضور اعمال در آخرت میگوید: «انسان تمام اعمال را مییابد. این را نمی‌شود به صورت یک تشبیه تلقی کرد که گویا همه اعمال را حاضر می‌بیند، خود عمل را در قیامت حاضر می‌بیند.لذا نمیتواند انکار کند، آن صحنهای که این کار را در آن انجام داد، مجسم می‌بیند.آن حالتی که در آن این کار را انجام داد متمثل مییابد.»
واژگان کلیدی
تجسم اعمال، معاد، ثواب و عقاب.
