گزارش جلسه دفاع رساله جناب آقای سیدمحمد فاطمی

به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای سیدمحمد فاطمی، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری اسلام پنجشنبه ۱۷ اسفند ۱۴۰۲ ساعت ۱۰ صبح در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع رساله: چیستی مراتب معنوی قرآن و امام معصوم علیه‌السلام و چگونگی انطباق مراتب معنوی انسان بر آن با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی(ره).
استاد راهنما: جناب آقای دکتر ابوذر رجبی.
استاد مشاور: جناب آقای دکتر محمد جواد فلاح.
اساتید داور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر عبدالله محمدی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدمهدی گرجیان عربی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر امامی‌نیا.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از رساله و انجام اصلاحات درخواستی اساتید محترم داوران در جلسه پیش‌دفاع پرداخت.
در ادامه داوران محترم به نقد رساله پرداخته و نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به نقد داوران پاسخ داده و یا برخی را پذیرفتند تا اصلاح شود. سپس اساتید به جهت ارزشیابی رساله به شور نشسته و نمره را مشخص نمودند. به بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت و در آخر سوگندنامه توسط دانشجو خوانده شد.

چکیده رساله
از دیدگاه اندیشه اسلامی مبتنی بر نصوص دینی و رویکرد اندیشمندان حکمی و عرفانی از ساحت¬های دوگانه انسان، بعد معنوی اهمیت بیشتری داشته و قابلیت استکمال و رشد معنوی دارد. با توجه به فطرت کمال مطلق‌طلبی، انسان می‌تواند به سمت بی‌نهایت تکامل یابد. از طرف دیگر مهمترین هدف ادیان الهی به کمال رساندن آن است. توجه به این مطالب این نتیجه را در پی خواهد داشت که دین الهی به دنبال این است که انسان را به سمت کمال مطلق که ذات مقدس الهی است، سیر دهد تا در مراتب معنوی صعود کند. این رساله با روش کتابخانه‌ای در پی اثبات این هست که اولاً قرآن و امام معصوم (علیه‌السلام) در قوس نزول و صعود هستی دارای مراتب معنوی بی‌شماری هستند؛ مانند اینکه در قبل از دنیا دارای مرتبه در اسماء الهی و خزائن و ام‌الکتاب و عرش و کرسی و در مراحل انتقال به بعد از دنیا و لحظۀ احتضار، همچنین مراحل موت و برزخ و صحرای محشر و مراتب بهشت، حضوری زنده و فعّال دارند. ثانیاً مراتب معنوی قرآن و امام معصوم‌ (علیه‌السلام) بر هم منطبق و متحدند و به تعبیر روایات هر دو حبل ممدود الهی هستند و در هیچ مرتبه‌ای (از مراحل قوس نزول و صعود) از یکدیگر جدا نیستند. ثالثاً سیر معنوی انسان، سیری معنوی و صعودی در مراتب معنوی قرآن و امام معصوم و اتحاد با آن مراتب است. رابعاً در تمام این رساله هر سه مطلب مذکور، بر اساس رویکرد فلسفی ـ عرفانی امام خمینی‌ (ره) تبیین شده است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که از منظر ایشان مراتب عالم از مقام غیبی احدیت و فیض اقدس که اولین مرتبه ولایت و خلافت محمدی و علوی (علیهماالسلام) است شروع می‌شود و در مقام واحدیت با ظهور اسم اعظم و جامع الله و عین ثابت او هر دو ربّ همه اسماء و اعیان‌اند ادامه می‌یابد و بعد در عوالم خلقی با فیض مقدس که وجود منبسط است و همۀ مراتب ارواح و عقول و مثال و مادّه، از تعینات او هستند، ادامه می‌یابد. در این فضا اولاً همۀ مراتب و تجلیات در نزول و صعود (اسفار اربعه)، مراتب ولایت محمدی و علوی است و ثانیاً قرآن دارای نخستین مرتبه کلام الهی، فیض اقدس و بعد در تعین ثانی و بقیۀ مراتب تا وجود لفظی تجافی و تجلی یافته است.

واژگان کلیدی
مراتب معنوی قرآن، امام معصوم علیه السلام، انطباق مراتب قرآن با امام معصوم، انسان، سیر و سلوک، امام خمینی (ره).