گزارش جلسه دفاع پایان‌نامه سرکار خانم فاطمه بشارتی
۷ آبان ۱۴۰۳
به حول و قوه الهی جلسه دفاع پایان‌نامه سرکار خانم فاطمه بشارتی، مقطع کارشناسی‌ارشد، رشته مدرسی مبانی نظری اسلام چهارشنبه ۰۲ آبان ۱۴۰۳ ساعت ۱۲:۳۰ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
موضوع پایان‌نامه: تاثیر عقلانیت در معنویت اسلامی بر اساس اندیشه علامه طباطبایی(ره)
استاد راهنما: جناب آقای دکتر ابوذر رجبی.
استاد مشاور: سرکار خانم دکتر فاطمه سادات هاشمیان.
استاد داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید اباذر نبویان.
جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از پایان‌نامه پرداخت.
در ادامه داوران محترم نظراتشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از رساله پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به شور نشسته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت گردید و با تشکر دانشجو از اساتید جلسه به اتمام رسید.
چکیده رساله:
علامه طباطبایی(ره) به عنوان متفکر و نظریه‌پرداز برجسته معاصر جهان اسلام، عقل را ابزاری قدرتمند در جهت استدلال و اثبات اصول بنیادین دین می‌داند که پایه و اساس معنویت اسلامی را تشکیل می‌دهد. در اندیشه ایشان عقلانیت اسلامی نه تنها در شکل‌دهی به هویت معنویت دینی نقش اساسی دارد، بلکه در حفظ و تداوم و نیز مؤلفه‌ها و کارکردهای آن تأثیرگذار است. به همین دلیل، معنویت اسلامی بر پایه عقلانیت استوار است و باطن آن فراتر از دنیای مادی، در قلمرو عقلانیت قرار دارد. هدف پژوهش حاضر، بعد از تبیین عقلانیت و ویژگی‌های معنویت اسلامی در اندیشه حضرت علامه طباطبایی (ره)، تبیین تأثیر ابعاد متعدد عقلانیت بر سه ساحت هویت، مؤلفه‌ها و کارکردهای معنویت و اثبات این امر است که معنویت اسلامی برآمده از عقلانیت اسلامی است و با معنویت سکولار و مدرن که مبتنی بر عقلانیت خودبنیاد است، تفاوت بنیادین دارد. این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر داده‌های کتابخانه‌ای و نظری و با تحلیل اندیشه‌‌های علامه طباطبایی (ره) شکل گرفته است.
براساس یافته‌های تحقیق حاضر معنویت، بینشی عمیق و مرتبط با فطرت و عقلانیت در تمام جنبه‌های زندگی است. این ارتباط تنگاتنگ، هویت معنویت اسلامی را در هر دو بعد بینشی و رفتاری شکل می‌دهد. عقلانیت اسلامی علاوه بر هویت‌سازی معنویت در اساسی‌ترین مؤلفه‌های معنویت شامل شناخت خدا، شناخت دین و شناخت معاد نقش محوری دارد؛ همچنین عقلانیت اسلامی در ابعاد نظری و عملی دارای کارکردهایی است که به شکل مستقیم در سبک زندگی معنوی اثرگذار است. این کارکردها در حوزه هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، دین‌شناسی و ارزش‌شناسی بروز و ظهور دارند و سبب نقش آفرینی در کارکردهای معنویت اسلامی می‌شوند. عمق‌بخشی باور به مبدأ و معاد، تصحیح نگاه به دنیا، امیدآفرینی و عدالت‌محوری از کارکردهای مهم معنویت در ساحت بینش است که مستقیماً از عقلانیت اسلامی اثر می‌پذیرد. همچنین رضامندی، شادکامی در زندگی و کاهش درد و اضطراب و پریشانی از کارکردهای معنویت رفتاری و مبتنی بر کارکردهای عقلانیت است.
نتیجه این که عقلانیت و ادراکی که توأم با سلامت فطرت و برخاسته از تهذیب نفس باشد، به معنویتی دینی و الهی دست پیدا خواهد کرد که نوع نگاه انسان را به زندگی جهت می‌دهد و سبب امنیت و سکینه در قلوب مؤمنین و در نهایت سعادت و نیکبختی در دنیا و آخرت می‌گردد.
واژگان کلیدی
عقل، عقلانیت، معنویت، فطرت، علامه طباطبایی.
