گزارش جلسه دفاع پایان نامه جناب آقای سید حسین شمس الهی

به حول و قوه الهی جلسه دفاع پایان نامه جناب آقای سید حسین شمس الهی، مقطع کارشناسی ارشد، گرایش مبانی نظری اسلام سه شنبه ۵/آذر/۹۸ ساعت ۱۷:۴۵ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید

موضوع پایان نامه: تحلیل انتقادی دیدگاه جان استورات میل درباره آزادی سیاسی_ اجتماعی بر اساس اندیشه های علامه جعفری.

استاد راهنما: جناب آقای دکتر ابوذر رجبی.

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر امیدی

اساتید/استاد داور: حجت الاسلام و المسلمین دکتر خسروپناه.

جلسه دفاع، پس از قرائت چند آیه از کلام الله مجید و اعلام برنامه توسط استاد محترم راهنما شروع و سپس دانشجو به ارائه گزارشی از پایان نامه خود پرداخت.

در ادامه داوران/داور محترم نظرات خودشان را مطرح نمودند و بعد دانشجو و اساتید محترم راهنما و مشاور به دفاع از پایان نامه پرداختند. و سپس اساتید برای نمره دانشجو به مشورت پرداخته و بعد از آن صورتجلسه توسط استاد محترم راهنما قرائت شد.

چکیده
آزادی در اسلام و غرب، معانی متفاوت از هم دارد. در اسلام وسیله‌ است برای رسیدن به هدف، اما در غرب، آزادی هدف است نه وسیله. و همه چیز براساس این تفکر و مبنا تعریف می‌شود. جان استوارت میل، اندیشمند لیبرال و بنیان‌گذار لیبرالیسم مدرن در قرن نوزدهم میلادی از انگلستان است. وی شاگرد جرمی بنتام و تکمیل‌کننده دستگاه فکری اصالت فایده اوست. فایده‌گرایی آیینست که فایده یا اصل بیشترین خوشبختی (لذت) را به عنوان مبنا و پایه همه چیز می‌پذیرد. میل بر همین مبنا قائل به آزادی مطلق فرد است. و در مهم‌ترین کتاب خود یعنی رساله درباره آزادی مفصلاً به آن می‌پردازد. براساس آزادی فردیِ میل، فرد در عقیده، مذهب، بیان، فکر، سیاست، اجتماعات، انتخاب و اقتصاد کاملاً آزاد بوده و هیچ‌کس، حتی حکومت نمی‌تواند این آزادی او را محدود کند و تنها حد آن، مخل و مضر بودن برای دیگران است که در این صورت، محدود می‌شود. با بررسی مبانی فکری میل دیده می‌شود که وی وام‌گیر مبانی همچون، علم‌گرایی، تجربه‌گرایی، عقل‌گرایی (راسیونالیسم)، کثرت‌گرایی (پلورالیسم)، انسان‌خدایی (اومانیسم)، طبیعت‌گرایی، فردگرایی، فایده‌گرایی، تساهل و تسامح، نسبی‌گرایی اخلاقی و… می‌باشد و دستگاه فکری و نظری خود را براساس آنها شکل می‌دهد. آزادی میل براساس این مبانی و طرز تفکر، آثاری از جمله پلورالیسم، نسبیت معرفتی، سنت‌ستیزی، انسان‌محوری، سکولاریسم، دموکراسی، سرمایه‌داری (کاپیتالیسم) و اباحه‌گری از خود بروز و آشکار می‌سازد. اما آزادی مطلق فرد با مبانی و انواع و آثارش از نگاه میل، صریحاً مورد نقد و ایراداتی از علامه جعفری است. ایشان قائل است، غرب زمانی به اشتباه رفت که آزادی را به عنوان هدف گرفته و تمام تلاش خود را از هر راهی برای رسیدن به آن به کار گرفت. این آزادی مطلق فردی در نظام حقوقی غرب دچار نوعی تناقض و تضاد بوده که ضد قوانین حیات و شخصیّت و تنزل‌دهنده اخلاق والای انسانی است و باعث نوعی فساد و پوچی در جامعه و فرد می‌شود. درحالی‌که آزادی در اسلام وسیله‌ایست برای رسیدن به هدف والاتر که همان تکامل انسان است. وی در تعریف خودِ آزادی نیز از سه واژه رهایی، آزادی و اختیار بحث می‌کند. و بهترین نوع آنها را آزادی ارزشی (اختیار) دانسته که عبارت است از «رهایی از تعلّقاتِ خودِ طبیعی و وصول به آزادی در انتخاب خیر و کمال.» و با طرح آزادی مسؤولانه در حیات معقول معتقد است، حیات انسان دارای قوانین است که آزادی مطلق و بدون قید و شرط در آن معنا ندارد، زیرا فرد در برابر خود و دیگران مسئول است، یعنی علاوه بر رعایت حقوق دیگران، باید حقوق خود را هم مراعات کند و مزاحم این دو نباشد. و با این وسیله به تکامل برسد.

واژگان کلیدی
فایده‌گرایی، آزادی فردی، آزادی سیاسی، آزادی اجتماعی، جان استوارت میل، علامه جعفری.